Formula Sheet
सन्धिः अध्यायः संस्कृतभाषायां वर्णानां मेलनं तथा परिवर्तनं विवृणोति, येन शब्दानां उच्चारणं लेखनं च सुकरं भवति।
सन्धिः – Formula & Equation Sheet
Essential formulas and equations from Abhyaswaan Bhav - II, tailored for Class X in Sanskrit.
This one-pager compiles key formulas and equations from the सन्धिः chapter of Abhyaswaan Bhav - II. Ideal for exam prep, quick reference, and solving time-bound numerical problems accurately.
Key concepts & formulas
Essential formulas, key terms, and important concepts for quick reference and revision.
Formulas
दीर्घ सन्धि: अ + अ = आ
When two short 'अ' vowels come together, they combine to form a long 'आ'. Example: नर + इन्द्र = नरेन्द्र.
गुण सन्धि: अ/आ + इ/ई = ए
The combination of 'अ' or 'आ' with 'इ' or 'ई' results in 'ए'. Example: देव + इन्द्र = देवेन्द्र.
वृद्धि सन्धि: अ/आ + ए/ऐ = ऐ
The combination of 'अ' or 'आ' with 'ए' or 'ऐ' results in 'ऐ'. Example: एक + एक = एकैक.
यण सन्धि: इ/ई + अ/आ = य
The combination of 'इ' or 'ई' with 'अ' or 'आ' results in 'य'. Example: इति + आदि = इत्यादि.
अयादि सन्धि: ए/ऐ/ओ/औ + अ/आ = अय्/आय्/अव्/आव्
The combination of 'ए', 'ऐ', 'ओ', or 'औ' with 'अ' or 'आ' results in 'अय्', 'आय्', 'अव्', or 'आव्'. Example: ने + अन = नयन.
पूर्वरूप सन्धि: ए/ओ + अ = पूर्वरूप
The combination of 'ए' or 'ओ' with 'अ' results in the preceding vowel. Example: गङ्गा + अम्ब = गङ्गाम्ब.
व्यंजन सन्धि: त् + स = च्
The combination of 'त्' with 'स' results in 'च्'. Example: उत् + सव = उच्चव.
विसर्ग सन्धि: : + श/ष/स = श/ष/स
The combination of 'विसर्ग' with 'श', 'ष', or 'स' results in the same consonant. Example: तपः + शक्ति = तपश्शक्ति.
अनुनासिक सन्धि: म् + consonant = अनुनासिक
The combination of 'म्' with a consonant results in an अनुनासिक sound. Example: तम् + न = तन्न.
त्वागम सन्धि: अ/आ + छ = च्छ
The combination of 'अ' or 'आ' with 'छ' results in 'च्छ'. Example: सत् + छात्र = सच्छात्र.
Equations
नर + इन्द्र = नरेन्द्र
Example of दीर्घ सन्धि where two short 'अ' vowels combine to form a long 'आ'.
देव + इन्द्र = देवेन्द्र
Example of गुण सन्धि where 'अ' combines with 'इ' to form 'ए'.
एक + एक = एकैक
Example of वृद्धि सन्धि where 'अ' combines with 'ए' to form 'ऐ'.
इति + आदि = इत्यादि
Example of यण सन्धि where 'इ' combines with 'आ' to form 'य'.
ने + अन = नयन
Example of अयादि सन्धि where 'ए' combines with 'अ' to form 'अय्'.
गङ्गा + अम्ब = गङ्गाम्ब
Example of पूर्वरूप सन्धि where 'ए' combines with 'अ' to retain the preceding vowel.
उत् + सव = उच्चव
Example of व्यंजन सन्धि where 'त्' combines with 'स' to form 'च्'.
तपः + शक्ति = तपश्शक्ति
Example of विसर्ग सन्धि where 'विसर्ग' combines with 'श' to retain 'श'.
तम् + न = तन्न
Example of अनुनासिक सन्धि where 'म्' combines with a consonant to form an अनुनासिक sound.
सत् + छात्र = सच्छात्र
Example of त्वागम सन्धि where 'अ' combines with 'छ' to form 'च्छ'.
अपठितावबोधनम् अध्यायः छात्रान् अपठित-गद्यांशानां अर्थग्रहण-क्षमतां विकसयितुं प्रोत्साहयति।
पत्रलेखनम् अध्यायः छात्रान् औपचारिक-अनौपचारिकपत्राणां लेखनकौशलं प्रदर्शयति।
अनुच्छेदलेखमन् एक प्रकार का लेखन है जिसमें छात्रों को किसी विषय पर संक्षिप्त और स्पष्ट रूप से अपने विचार व्यक्त करने का अभ्यास कराया जाता है।
चित्रवर्णनम् अध्यायः छात्रान् चित्राणां वर्णनं कर्तुं प्रोत्साहयति, तेषां कल्पनाशक्तिं भाषाकौशलं च वर्धयति।
This chapter focuses on enhancing sentence construction skills through translation and composition exercises.
