अशुद्धिसंशोधना अध्याय में छात्रों को हिंदी भाषा में होने वाली सामान्य गलतियों को पहचानने और उन्हें सुधारने का तरीका सिखाया जाता है।
अशुद्धिसंशोधना - Quick Look Revision Guide
Your 1-page summary of the most exam-relevant takeaways from Abhyaswaan Bhav - II.
This compact guide covers 20 must-know concepts from अशुद्धिसंशोधना aligned with Class X preparation for Sanskrit. Ideal for last-minute revision or daily review.
Complete study summary
Essential formulas, key terms, and important concepts for quick reference and revision.
Key Points
कर्तृ-कर्मणोः अशुद्धिः - 'तवं पुस्तकं पठति' to 'तवं पुस्तकं पठसि'.
Corrects the mismatch between subject and verb. Example shows changing verb to match the subject's number and person.
विशेषण-विशेष्ययोः अशुद्धिः - 'चतुरः बालाः ददति' to 'चतुराः बालाः ददति'.
Ensures adjective matches the noun in gender, number, and case. Demonstrates correction for plural feminine nouns.
लिङ्गसम्बन्ध-अशुद्धिः - 'ते मम पितरः सन्ति' to 'तानि मम पितराणि सन्ति'.
Corrects gender agreement errors between nouns and pronouns, showing proper neuter plural usage.
वाच्यसम्बन्ध-अशुद्धिः - 'सः पाठः पठ्यते' to 'तेन पाठः पठ्यते'.
Adjusts sentences from active to passive voice correctly, changing the subject to instrumental case.
उपपदसम्बन्ध-अशुद्धिः - 'सीता रामस्य सह वनम् अगच्छत्' to 'सीता रामेण सह वनम् अगच्छत्'.
Corrects preposition usage, showing 'सह' requires instrumental case, not genitive.
विभक्तिसम्बन्ध-अशुद्धिः - 'सः पाठं पठन्ति' to 'सः पाठं पठति'.
Fixes case ending errors, ensuring verb agrees with subject in number and person.
संख्यासम्बन्ध-अशुद्धिः - 'त्रयः बालकाः रात्रिलम्बं कुर्वन्ति' to 'तिस्रः बालकाः रात्रिलम्बं कुर्वन्ति'.
Corrects numeral agreement with nouns, showing proper feminine form for 'three'.
अन्या अशुद्धिः - 'राधा श्वः गच्छति' to 'राधा श्वः गमिष्यति'.
Corrects future tense usage, replacing present tense with future for actions occurring tomorrow.
कर्तृ-कर्मणोः अशुद्धिः in dual - 'तौ उद्याने क्रीडारः' to 'तौ उद्याने क्रीडतः'.
Shows correction for dual number subjects, ensuring verb matches in dual form.
विशेषण-विशेष्ययोः अशुद्धिः in neuter - 'नीलः गगनं शोभते' to 'नीलं गगनं शोभते'.
Corrects adjective to match neuter gender of the noun it describes.
लिङ्गसम्बन्ध-अशुद्धिः in locative - 'वृक्षाणां हरिताः सन्ति' to 'वृक्षाः हरिताः सन्ति'.
Fixes gender agreement in locative case, showing proper nominative plural for trees.
वाच्यसम्बन्ध-अशुद्धिः with food - 'मया भोजनं करोषि' to 'मया भोजनं पच्यते'.
Corrects passive construction for actions done to objects, using proper verb form.
उपपदसम्बन्ध-अशुद्धिः with fear - 'बालकः कुक्कुरेण बिभेति' to 'बालकः कुक्कुरात् बिभेति'.
Shows correct ablative case usage with verbs of fearing, replacing instrumental.
विभक्तिसम्बन्ध-अशुद्धिः in plural - 'ते बालके पठन्ति' to 'ते बालकाः पठन्ति'.
Corrects noun form to match plural subject, ensuring proper nominative plural.
संख्यासम्बन्ध-अशुद्धिः with 'one' - 'एका नारी एकं फलं ददाति' to 'एका नारी एकं फलं ददाति'.
Demonstrates correct agreement for the numeral 'one' with feminine nouns.
अन्या अशुद्धिः - past tense - 'सः ह्यः न पठति' to 'सः ह्यः न अपठत्'.
Corrects past tense usage, replacing present with proper past form for yesterday's actions.
कर्तृ-कर्मणोः अशुद्धिः with 'we' - 'यूयं बहिः गच्छ' to 'यूयं बहिः गच्छत'.
Ensures verb agrees with plural 'you', correcting imperative form.
विशेषण-विशेष्ययोः अशुद्धिः with qualities - 'कुशलाः बालाः एकं प्रश्नं पृच्छन्ति' to 'कुशलाः बालाः एकं प्रश्नं पृच्छन्ति'.
Shows proper adjective-noun agreement for masculine plural subjects.
लिङ्गसम्बन्ध-अशुद्धिः with body parts - 'उदरे सुखानि सन्ति' to 'उदरं सुखं अस्ति'.
Corrects neuter singular agreement for body parts and their descriptions.
वाच्यसम्बन्ध-अशुद्धिः with writing - 'तया ग्रन्थान् लिख्यन्ते' to 'तया ग्रन्थाः लिख्यन्ते'.
Fixes passive voice construction, ensuring subject and verb agree in number.
समासा: एक संक्षिप्तीकरण की कला, जहाँ दो या दो से अधिक शब्दों को मिलाकर एक नया और संक्षिप्त शब्द बनाया जाता है।
प्रत्यया: अध्याय में संस्कृत भाषा में प्रत्ययों के प्रयोग और उनके अर्थ को समझाया गया है।
अव्ययानि अविकारी शब्द होते हैं जो वाक्य में क्रिया, संज्ञा, सर्वनाम आदि के साथ प्रयुक्त होते हैं और उनका रूप नहीं बदलता।
समय: अध्याय में समय की अवधारणा, उसके मापन और दैनिक जीवन में इसके उपयोग के बारे में सीखें।
वाच्यम् अध्यायः क्रियायाः कर्तृ-कर्म-भावान् प्रकटयति, यत्र कर्तृवाच्यं, कर्मवाच्यं, भाववाच्यं च विवेच्यते।
